شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار✔️ مراحل،شرایط و مدارک لازم

قانون کار مقدر می‌دارد که هرگونه قرارداد شفاهی نیز رسمیت دارد. در واقع هیچگونه ضرورتی وجود ندارد که کارگر و کارفرما قرارداد تنظیم شده بین خود را به صورت کتبی تحریر نمایند؛ اما اگر فرد قرارداد مکتوبی را در دست داشته باشد به شیوه‌ای ساده‌تر می‌تواند در محاکم قضایی از حق و حقوق خود در مقابل کارفرما دفاع نماید. در واقع اگر قرارداد کتبی خود را در اختیار داشته باشید می‌توانید با استفاده از آن در محاکم قضایی خواسته‌های خود را به نتیجه رسانده و ادعای خود را به اثبات برسانید؛ بنابراین به شما توصیه می‌شود که همواره با کارفرمای مورد نظرتان قرارداد کتبی تنظیم نمایید. در این مقاله سعی داریم شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار را مورد بررسی قرار دهیم تا اطلاعات حقوقی شما در این زمینه افزایش پیدا کند پس تا انتها در کنار ما باشید.

شرایط شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار

امکان شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار وجود دارد اما باید شرایط مربوط به آن را مهیا نمایید تا خواسته‌های شما در محاکم قضایی مورد بررسی قرار بگیرد. اگر شرایط لازم وجود داشته باشد هیئت حل اختلاف موظف است که مشکلات ایجاد شده بین کارگر و کارفرما را با استناد به مدارک و ادله ارائه شده حل و فصل نماید.

یکی از مهمترین شرایط لازم برای شکایت از کارفرما این است که کارگر اهلیت لازم را در اختیار داشته باشد. بر اساس قوانین می‌توان چنین گفت که منظور از اهلیت کارگر این است که او عاقل بوده و بالغ و رشید نیز محسوب شود؛ اما اگر کارگر بالغ نباشد لازم است که بر اساس قوانین نماینده او به نیابت از کارگر تنظیم شکایت نموده و خواسته‌های حقوقی خود را در مراجع ذی صلاح دنبال نماید.

از سوی دیگر شرایط مهمی در ماده ۹ از قانون کار ذکر شده است که باید کارگر تمامی آنها را دارا باشد تا بتواند صلاحیت لازم برای طرح شکایت در دادگاه را پیدا کند. بر اساس ماده ۹ از قانون کار لازم است که کارگر و کارفرما در هنگام امضای قرارداد شرایط زیر را به طور کامل رعایت نمایند:

• مشروعیت مورد قرارداد یکی از مهمترین شرایط برای شکایت از کارفرما بدون داشتن قرارداد کار محسوب می‌شود.
• از سوی دیگر لازم است موضوع قرارداد به طور کامل مشخص بوده و هیچگونه ابهامی در آن وجود نداشته باشد تا امکان شکایت از کارفرما برای کارگر فراهم باشد.
• عدم ممنوعیت قانونی و شرعی در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر نیز جزو این شرایط به شمار می‌آید.

بر اساس آن چیزی که در ماده ۹ از قانون کار ذکر شده است مشخص نبودن موضوع قرارداد و همچنین جهت و اهداف آن باعث می‌شود تا کارگر از طرح شکایت باز مانده و نتواند در مراجع قضایی پیگیر حقوق از دست رفته خود باشد. 

مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد شامل چه مواردی می‌شود؟

در صورتی به خواسته‌های حقوقی شما در زمینه شکایت از کارفرما رسیدگی می‌شود که مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد را در اختیار داشته باشید و بتوانید آنها را بدون نقص در اختیار مقامات مسئول قرار دهید. در ابتدا لازم است تمامی مدارک مورد نیاز را جمع آوری کرده و آنها را به مراجع ذی صلاح ارسال نمایید تا روند رسیدگی به شکایات و اثبات آنها شروع شود.

به هر حال شما برای جمع آوری مدارک و مستندات مورد نیاز در مراجع ذی‌صلاح به کمک یک وکیل متخصص و ماهر نیازمند هستید. او بارها با پرونده‌های مشابه روبرو شده و می‌داند که شما برای اثبات خواسته‌های خود به چه مدارکی نیاز دارید بنابراین به شما راهکارهای مناسبی در جهت جمع آوری آنها ارائه خواهد کرد. برخی از مهم‌ترین این مدارک شامل موارد زیر خواهد شد:

• جمع آوری مدارکی که برای اثبات کار در شرکت مورد نظر به آنها نیازمند هستید.
• لازم است کارگر تمامی اوراق هویتی خود را جمع آوری کرده و آنها را به مقامات مسئول تحویل دهد تا به شکایت او ترتیب اثر داده شده و او بتواند به حقوق قانونی خود به طور کامل برسد. این مدارک شامل کارت ملی و شناسنامه و سایر اوراق هویتی خواسته شده در مراجع ذی صلاح می‌شود.
• شما در صورتی می‌توانید در سامانه جامع روابط کار شکایت خود را به ثبت برسانید که رمز عبور و نام کاربری خود را ایجاد کرده و از آن استفاده نمایید. 
• از سوی دیگر لازم است تا کارگر به جمع آوری مدارکی بپردازد که با استفاده از آنها می‌تواند وجود قرارداد فی مابین بین کارگر و کارفرما را به اثبات برساند. برای جمع آوری چنین مدارکی مراجعه به یک وکیل متخصص الزامی به نظر می‌رسد.
• باید استشهادیه از همکاران جمع آوری شود تا با استفاده از آن بتوانید روابط کاری بین کارگر و کارفرما را به اثبات برسانید از سوی دیگر ممکن است که در مرجع صالح برای رسیدگی به پرونده از شاهدان خواسته شود تا توضیحاتی را در خصوص کارگر ارائه کند.
• همچنین باید لیست کاملی از سوابق بیمه پرداخت شده توسط کارفرما به مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت ارائه شود.
• از سوی دیگر برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار می‌توانید از پرینت برگه ورود و خروج خود به شرکت یا کارخانه مورد نظر استفاده نمایید. دقت کنید که وجود مدارکی از این جنس می‌تواند ادعای شما را برای در اختیار داشتن قرارداد شفاهی به اثبات برساند.
• پرینت واریزی از حساب کارگر که ثابت می‌کند کارفرما برای حقوق واریز کرده است نیز می‌تواند جزو مهم‌ترین مدارکی به شمار بیاید که مسئول رسیدگی کننده بر اساس آن حکم نهایی را در خصوص شکایت شما صادر خواهد کرد.
• اگر پیامک یا ایمیلی بین کارگر و کارفرما درباره روابط کاری ارسال شده باشد می‌توانید با دریافت پرینت آن به اثبات ادعای خود در محاکم قضایی و اداری کمک کنید.
• از سوی دیگر اگر احساس می‌کنید مدارک دیگری وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آنها ارتباط کاری خود با کارفرما را به اثبات برسانید می‌توانید از آنها نیز استفاده موثری ببرید.

نحوه شکایت از کارفرما بدون داشتن قرارداد کاری

اگر قصد شکایت از کارفرما بدون داشتن قرارداد کاری را دارید قطعاً باید بدانید که طرح شکایت شما به دو روش حضوری و آنلاین امکان‌پذیر خواهد بود. در قسمت‌های قبلی بیان کردیم که اگر قرارداد کتبی بین شما و کارفرما تنظیم نشده باشد همچنان می‌توانید طرح شکایت کنید چرا که قراردادهای شفاهی نیز در مراجع قابل قبول هستند.

در ادامه سعی داریم روش‌های مختلفی که برای شکایت از کارفرما وجود دارد را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داده و نکات مربوط به هر یک از آنها را نیز بیان کنیم. اگر با نحوه شکایت از کارفرما آشنایی داشته باشید قطعاً می‌توانید در مدت زمان کمتری به خواسته‌های حقوقی خود دست پیدا کنید.

طرح شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار به صورت حضوری

اگر کارگر بخواهد از کارفرما شکایت کند می‌بایست به صورت حضوری در اداره کار و تعاون اجتماعی مراجعه کرده و تمامی مدارکی که در تیتر قبل به شما معرفی کردیم را برای اثبات کار بدون قرارداد به همراه داشته باشد. این مدارک می‌تواند شامل سوابق بیمه و استشهادیه کتبی همکاران باشد که از قضا نقش موثری در اثبات ادعاهای فرد کارگر خواهد داشت.

فرد می‌تواند با حضور در اداره کار شکایت خود را پس از تکمیل فرم‌های مربوطه به ثبت برساند. پس از ثبت شکایت در دادگاه به خواسته‌های کارگر رسیدگی خواهد شد و تمامی اظهارات دو طرف از سوی قاضی مورد بررسی قرار خواهد گرفت کارگر موظف است تا در زمان مقرر در دادگاه حاضر شده و از منافع خود به طور کامل دفاع نماید.

طرح شکایت از کارفرما بدون قرارداد به صورت آنلاین و اینترنتی

یکی دیگر از روش‌های مهم که کارگر با استفاده از آن می‌تواند از کارفرما حتی بدون داشتن قرارداد کاری شکایت کند روش‌های آنلاین و اینترنتی می‌باشد. در این صورت است که فرد شاکی باید به دفتر پیشخوان دولت یا سامانه جامع روابط کاری مراجعه نموده و شکایت‌نامه خود را از این طریق به ثبت برساند.

پس از تکمیل ثبت نام در سامانه جامع روابط کاری فرد می‌تواند برای شکایت از کارفرما بدون در اختیار داشتن قرارداد کار، نام کاربری و رمز عبور خود را دریافت نماید. پس از آن لازم است کارگر به سایت www prkar.mcls.gov.ir مراجعه کرده و نام کاربری و کلمه عبور خود را در بخش مخصوص وارد نماید. 

در این مرحله لازم است که کارگر از پورتال باز شده قسمت پنجره خدمات را انتخاب نماید. سپس از قسمت اداره کل روابط کار گزینه ثبت دادخواست بدوی را انتخاب کند تا در نهایت شکایت خود را از این طریق به ثبت برساند. پس از این مرحله پیامکی از سوی نهادهای مسئول برای او ارسال خواهد شد.

هزینه لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار لازم است هزینه زیادی را صرف نمایند تا ادعای خود را در محاکم قضایی بتوانند در نهایت به اثبات برسانند. چه بسا همین تصور باعث شود تا بسیاری از افراد آسیب دیده قید شکایت را زده و از منافع قانونی و حقوق خود در این زمینه چشم پوشی نمایند.

برخلاف تصور عموم کارگران آسیب دیده باید بگوییم که هزینه لازم برای شکایت از کارفرما بسیار پایین است. در بسیاری از موارد لازم نیست که کارگر هزینه‌ای را بپردازد و می‌تواند به روش‌های معمول خواسته‌های حقوقی خود را دنبال نماید. در واقع ثبت شکایت از طریق سامانه جامع روابط کاری به هیچ گونه هزینه‌ای نیاز نخواهد داشت.

ممکن است که در سامانه جامع روابط کاری ثبت نام نکرده باشید در این صورت است که برای دریافت نام کاربری و رمز عبور لازم است هزینه‌ای را پرداخت نمایید. هزینه لازم برای شکایت از کارفرما در سامانه جامع روابط کاری در سال ۱۴۰۳ معادل ۲۶ هزار تومان است که از طریق کارت دارای رمز پویا یا رمز دوم قابل پرداخته است.

آثار حقوقی اخراج کارگر بدون قرارداد

همانطور که در تیترهای قبلی اشاره شد، اخراج کارگر بدون قرارداد توسط کارفرما، به طور کلی غیرقانونی تلقی می شود و کارگر می تواند با مراجعه به مراجع ذیصلاح، حقوق خود را استیفاء کند. به هر حال باید توجه داشته باشید که حتی اگر قرارداد با کارگر به صورت شفاهی نیز باشد، پس از اخراج این مسئله دارای آثار حقوقی است.

در ساده ترین حالت، هیچ گونه قرارداد کتبی یا شفاهی بین کارگر و کارفرما وجود نداشته باشد. از سوی دیگر ممکن است قرارداد موجود به دلیل نقص در شرایط قانونی یا عدم رعایت تشریفات لازم، فاقد اعتبار قانونی باشد. در این دو صورت آثار حقوقی متفاوتی در خصوص اخراج کارگر اتفاق می‌‎افتد.

حتی در صورت وجود قرارداد معتبر، کارفرما موظف است برای اخراج کارگر، تشریفات قانونی مقرر در قانون کار را رعایت کند. این تشریفات شامل مواردی مانند اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح، ارائه کتبی دلیل اخراج به کارگر، دادن فرصت دفاع به کارگر و در نهایت، پرداخت حقوق و مزایای معوقه و سایر مطالبات قانونی کارگر می باشد.

در چه صورت اخراج کارگر توسط کارفرما غیرقانونی است؟

در صورتی که کارگر به صورت غیرقانونی اخراج شده باشد امکان شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار وجود خواهد داشت. در این صورت است که فرد می‎تواند با جمع آوری مدارک و مستندات کافی غیرقانونی بودن اخراج خود را برای محاکم قضایی به اثبات برساند. برخی از مهمترین دلایل برای اخراج غیرقانونی کارگر به شرح زیر است:

• اخراج کارگر به دلیل نژاد، مذهب، جنسیت، یا عضویت در تشکل های صنفی
• اخراج کارگر به دلیل حاملگی یا بیماری
• اخراج کارگر بدون ارائه دلیل موجه و اخراج او بدون اینکه دلایل قانونی در آن دخالتی داشته باشند
• اخراج کارگر بدون پرداخت حقوق و مزایای معوقه. در نظر داشته باشید که برای اخراج کارگر لازم است تا تمامی حقوق و معوقات او به طور کامل پرداخت شود
• اخراج کارگر بدون طی مراحل قانونی و بدون ارائه فرصت دفاع به کارگر

مطالبات قانونی کارگر از کارفرما حتی بدون قرارداد کاری

دقت داشته باشید که از نظر قانونی کارفرما در قبال کارگر وظایف و تعهداتی بر عهده دارد که باید به آن ها پایبندی بالایی را داشته باشد. علاوه بر مواردی که در قسمت‎های قبلی ذکر شد، کارگر در برخی موارد خاص می تواند مطالبات دیگری را نیز از کارفرما مطرح کند. به عنوان مثال:

• درخواست بازگشت به کار: در برخی موارد، دادگاه می تواند حکم به بازگشت به کار کارگر اخراج شده صادر کند.
• مطالبه خسارات تأخیر در پرداخت: در صورتیکه کارفرما در پرداخت حقوق و مزایای معوقه کارگر تأخیر کند، کارگر می تواند علاوه بر اصل مطالبات خود، خسارت تأخیر در پرداخت را نیز از کارفرما مطالبه کند.
• مطالبه غرامت بابت صدمات روحی و روانی: در برخی موارد، اخراج کارگر می تواند موجب صدمات روحی و روانی برای او شود. در این صورت، کارگر می تواند با اثبات رابطه علّی و معلولی بین اخراج و صدمات روحی و روانی، از کارفرما غرامت مطالبه کند.

مراجع ذی صلاح برای رسیدگی به شکایات از کارفرما بدون قرارداد کاری

مراجع حل اختلاف اداره کار: همانطور که در بخش‌های قبلی ذکر شد، اداره کار اولین مرجع برای رسیدگی به شکایت کارگر از کارفرما بدون قرارداد کار است. در این مراجع، به صورت رایگان به شکایات کارگران رسیدگی می شود. در این مراجع ادله و مستندات کافی از دو طرف درخواست خواهد شد و پس از بررسی صورت گرفته در نهایت رای نهایی صادر خواهد شد.

دادگاه های دادگستری: چنانچه کارگر از نتیجه رسیدگی در مراجع حل اختلاف اداره کار ناراضی باشد، می تواند ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ رای، به دادگاه های دادگستری مراجعه و از کارفرما شکایت کند. در واقع شکایت کارگر در ابتدا در اداره کار مورد بررسی قرار خواهد گرفت و اگر نتیجه‎‌ای حاصل نشود، امکان شکایت کیفری از طریق دادگاه نیز فراهم خواهد شد.

دیوان عدالت اداری: در برخی موارد خاص، مانند اعتراض به بخشنامه ها و آیین نامه های مربوط به کار، کارگر می تواند به دیوان عدالت اداری مراجعه کند. البته تعداد کمی از شکایات در این نهاد مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بسیاری دیگر از شکایات در اداره کار و یا دادگاه‎های کیفری مورد ارزیابی و صدور حکم قرار خواهند گرفت.

توصیه‎های مهم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کاری

جمع آوری مستندات: کارگران باید در زمان اشتغال، نسبت به جمع آوری مدارک و مستنداتی که نشان دهنده وجود رابطه کارگری (مانند فیش های حقوقی، لیست حضور و غیاب، معرفی نامه محل کار و …) است، اقدام کنند. این مدارک در اثبات حقوق کارگر در مراجع ذیصلاح بسیار موثر خواهد بود. به هر حال برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار لازم است از یک وکیل کمک بگیرید.

توصیه می شود که کارگران قبل از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور کار و تامین اجتماعی مشورت کنند. وکیل متخصص می تواند با بررسی دقیق شرایط پرونده، بهترین راهکار را برای احقاق حقوق کارگر ارائه دهد. در نظر داشته باشید که قوانین کاری بسیار پیچیده هستند و در صورتی که دانش حقوقی نداشته باشید قادر به پیگیری آنها نخواهید بود.

در هنگام اشتغال در شرکت یا کارخانه مورد نظر حتما از کارفرمای خود بخواهید که قراردادی کتبی را تنظیم نموده و تعهدات دو طرف را در آن قید نماید. به هر حال اگر این قرارداد به طور دقیق تنظیم شود، امکان اینکه بتوانید به اهداف خود برسید بیشتر خواهد بود. در پایان کار لازم است این قرارداد به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد و سپس از سوی طرفین امضا شود.

مهلت شکایت از کارفرما

در بسیاری از موارد افراد برای طرح دعوی در خصوص کار و مسائل مربوط به آن با سوالاتی در خصوص مهلت شکایت از کارفرما رو به رو می‎شوند قانونگذار در قانون کار برای رسیدگی به تخلفات کارفرمایان، از جمله اخراج غیرقانونی، مهلت های مختلفی را در نظر گرفته است. مهمترین این مهلت ها به شرح زیر است:

یک ماه: این مهلت مربوط به مواردی است که کارگر به دلیل عدم رعایت تشریفات قانونی اخراج شده باشد. به عنوان مثال، کارفرما بدون ارائه کتبی دلیل اخراج، بدون اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح و یا بدون پرداخت حقوق و مزایای معوقه، کارگر را اخراج کند. در این موارد، کارگر فقط یک ماه فرصت دارد تا از طریق مراجع حل اختلاف اداره کار یا دادگاه های دادگستری نسبت به اخراج خود اعتراض کند.

دو ماه: این مهلت برای مواردی است که کارگر به دلیل انجام تخلفات سنگین مشمول مجازات های مندرج در ماده 27 قانون کار اخراج شده باشد. مواردی مانند سوء استفاده از اموال کارفرما، افشای اسرار کارفرما، یا ارتکاب اعمال منافی عفت و اخلاق حسنه در محل کار، از جمله این تخلفات محسوب می شوند. در این موارد، کارگر دو ماه فرصت دارد تا نسبت به اخراج خود به مراجع حل اختلاف اداره کار مراجعه کند.

بدون محدودیت زمانی: برخی از تخلفات کارفرما، مانند اخراج به دلیل نژاد، مذهب، جنسیت، یا عضویت در تشکل های صنفی، مشمول هیچ گونه محدودیت زمانی برای طرح شکایت نیستند. به هر حال هر گاه مدرک و مستندات کافی برای اثبات اخراج غیرقانونی خود را به دست آوردید، می توانید از طریق مراجع اداری و قضایی خواسته های حقوقی خود را دنبال نمایید.

کلام آخر

تیم مجرب مجله حقوقی برترین وکلا به دنبال این هستند تا با ارائه مطالب حقوقی تمامی نیازهای شما در این زمینه را برطرف نمایند. امیدواریم که این متن برای شما مفید واقع شده باشد. در این یادداشت تلاش کردیم تا اطلاعات جامعی را در خصوص شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار در اختیار شما قرار دهیم تا بتوانید در مدت زمان کمی خسارت‎های ناشی از جانب دعاوی کار را جبران نمایید. همچنین درباره مهلت شکایت توضیحات جامعی را ارائه کردیم. حالا از شما می خواهیم که نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.