پس از ازدواج زن و مرد، حقوق و تعهداتی بر عهدۀ هر یک قرار می گیرد که در قانون از آنان یاد شده است. یکی از حقوق زن، مهریه بوده که مرد باید پس از ازدواج به زن بپردازد. مهریه خود انواعی دارد و راه مطالبۀ هر یک از اقسام مهریه نیز جداگانه می باشد. در ادامه بحث با تعریف مهریه و انواع مهریه با دیدگاه های گوناگون آشنا خواهیم شد و در نهایت به این موضوع خواهیم پرداخت که برای گرفتن مهریه از کجا شروع کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
آشنایی مختصر با مهریه
مهر یا صِداق که در زبان پارسی از آن به عنوان کابین نیز یاد می شود، مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می شود. به عبارت ساده تر مهریه یکی از آثار ازدواج ( اعم از ازدواج دائم یا موقت ) بوده و یکی از حقوق مالی است که پس از ازدواج به زن تعلق می گیرد و صرفاً مختص زن است.
در بحث مهریه، مرد ( همسر ) مکلف به پرداخت مهریه است. البته در بعضی موارد دیده شده است که اشخاص دیگری به جای مرد، متعهد به پرداخت مهریه شده اند؛ برای مثال پدر مرد پرداخت مهریه را تقبل می کند. لازم به ذکر است که این تاسیس در حقوق ایران پذیرفته شده است و هیچ ایراد و اشکالی برآن وارد نمی باشد و اشخاص دیگری هم می توانند به جای مرد مهریه را بپردازند، البته به شرطی که این امر به توافق طرفین رسیده باشد.
نکته مهم تر اینکه، معمولاً مهریه پس از انحلال عقد نکاح و طلاق مطالبه می شود و بر همین مبنا برخی از افراد گمان می کنند که برای گرفتن مهریه، زن و مرد حتما می بایست جدا شوند؛ در صورتیکه این گمان، گمان اشتباهی است. همانطور که در بالا نیز گفته شد مهریه حقی مالی است که پس از عقد نکاح بر عهدۀ مرد قرار می گیرد. به این معنی که زن می تواند در هر زمانی اقدام به مطالبۀ مهریه خود کند، البته با شرایطی که بعداً بیان می شود. در ادامه نیز بیان خواهد شد که برای گرفتن مهریه از کجا شروع کنیم!
انواع مهریه از حیث موجودیت
برای آنکه بفهیمیم برای گرفتن مهریه از کجا شروع کنیم باید ابتدا به یکی از تقسیم بندی های مهریه بپردازیم. در این تقسیم بندی مهریه را از حیث موجودیت ( موجود بودن یا نبودن ) بررسی خواهیم نمود. چرا که این تقسیم بندی تاثیر مستقیم و بسازیی در مطالبه و گرفتن مهریه خواهد داشت.
در این تقسیم بندی مهریه به دو نوع تقسیم خواهد شد. به این ترتیب که مهریه یا ( موجود ) است و یا ( بر ذمۀ شوهر یا شخصی دیگر است ) . در ادامه این دو مبحث دقیق تر بحث خواهند شد.
مهریۀ موجود
در این فرض، در حین انعقاد عقد نکاح، مهریه موجود و در دسترس است و به محض اینکه صیغۀ نکاح قرائت و طرفین نسبت به یکدیگر محرم شوند، این مال به تملک زن در خواهد آمد. در اینجا به اصطلاح حقوقی خواهند گفت که مهریه عین معین است. یعنی مالی مشخص و قابل اشاره است. در ادامه با ذکر یک مثال این مبحث را دقیق تر توضیح خواهیم داد.
فرض کنید که مردی دارای یک دستگاه خودرو پژو متعلق به خود را با مشخصات معین، در زمان عقد، به عنوان مهریه زن قرار می دهد؛ در این فرض به محض انعقاد عقد نکاح خودرو به تملک زن درآمده و خودرو به مالکیت ایشان در خواهد آمد. در این فرض لازم نیست که اقدامات خاصی برای مطالبه مهریه از سوی زن انجام گیرد، بلکه همان سند ازدواج که نام خودرو و مشخصات خودرو در آن قید شده است، می تواند به عنوان سند ماکلیت زن قرار بگیرد اما از آنجایی که ثبت معاملات و نقل و انتقالات خودرو مطابق با قانون باید به صورت رسمی انجام پذیرد، مرد مکلف است که در دفاتر اسناد رسمی حضور یافته و خودرو را به صورت رسمی به زن منتقل نماید.
در مثالی دیگر فرض کند که در زمان عقد نکاح ، مرد 10 عدد سکۀ تمام بهار آزادی را به مجلس عقد آورده و خطاب به زن و عاقد بیان می کند که این 10 سکه را به عنوان مهریه زن تعیین کنید و مورد قبول زن نیز واقع می شود. پس از انشای صیغۀ عقد نکاح و قبولی زن و مرد و محرمیت ایشان ، تمام آن 10 سکه متعلق به زن خواهد بود و زن لازم نیست برای مطالبه آن 10 سکه اقدام خاصی انجام دهد یا به دادگاه مراجعه کند. چرا که همانطور که در بالا نیز بیان شد، به محض وقوع عقد نکاح، مهریه ای که عین معین و موجود باشد، بدون هیچ اقدام خاصی به مالکیت زن در خواهد آمد.
نکته
هر چند که در بالا بیان شد که در صورت موجود بودن و عین معین بودن مهریه ، نیاز نیست که اقدام خاصی از سوی زن صورت گیرد و مهریه به مالکیت ایشان در می آید. اما بعضاً مشاهده شده است که حتی در این فرض نیز مرد از پرداخت مهریه خود داری می کند و برای مثال و در فرض بالا ، مرد از تحویل دادن 10 عدد سکه و یا انتقال سند خودرو به زن خودداری می کند. در این صورت هرچند که آن مال ( مهریه ) به صورت سندی به نام زن خورده است اما زن باید برای خارج نمودن آن مال از تصرف شوهر خود ، به فررخور موضوع ، در دادگستری دعوای متناسب مطرح کند.
برای مثال اگر مرد از انتقال سند خودرو به زن امتناع می کند ، زن می تواند در دادگستری دعوای الزام مرد به تنظیم سند رسمی خودرو را در اقامه کند و مال را از تصرف شوهر خود خارج و به عنوان مهریه برداشت نماید.
پس در رابطه با موضوع برای گرفتن مهریه از کجا شروع کنیم ؛ فهمیدیم که اگر مهریه عین معین و موجود بود به مالکیت زن در می آید و اگر مرد از تحویل و تسلیم آن امتناع کرد، می توان به راحتی و از طریق دادگاه مال را از تصرف ایشان خارج نمود. در انتهای مقاله به بررسی تفاوت های مهریه عین معین و مهریه فی الذمه ( موضوع بند بعد ) خواهیم پرداخت و نکات راجع به مطالبۀ آنان را نیز برای شما عزیزان بیان خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
مهریۀ فی الذمه
در این نوع از مهریه ، مال موضوع مهریه ( اعم از خودرو یا سکه یا …. ) موجود نبوده و حتی در دسترس نیز نمی باشد. بلکه در این نوع کمهر ، مرد متعهد می شود که مالی را تهیه و به عنوان مهریه به زن منتقل کند. در این فرض برخلاف فرض قبلی ، اصولاً چیزی به مالکیت زن در نمی آید بلکه برای مرد تعهدی به وجود می آید که مال موضوع مهریه را تهیه و به زن منتقل کند.
لازم به ذکر است که بیشتر مهریه های تعیین شده در سند نکاح از این نوع مهریه می باشند. برای مثال در سند ازدواج قید می گردد که مهریه 100 عدد سکه بهار آزادی می باشد ؛ حال با توجه به این موضوع که این 100 سکه در زمان انعقاد عقد نکاح موجود نمی باشند و در دسترس مرد یا زن نیز نمی باشند ، تهیه و تقدیم این نوع مهریه به تعبیر علم حقوق بر ذمۀ مرد می باشد.
برای مطالبه و گرفتن این نوع مهریه ، زن ابتدا باید با در دست داشتن سند ازدواج ، به همان دفتری مراجعه کند که سند ازدواج در آنجا تنظیم و تحریر شده است و سپس با مراجعه به اداره ثبت و حسب مورد مراجعه به دادگاه ، اقدام به مطالبۀ مهریۀ خود کند. در بند بعدی این موضوع را با مثال سکۀ بهار آزادی که سهم زیادی از مهریه های موجود در جامعه را به خود اختصاص داده است ، برای شما عزیزان بیان خواهیم کرد.
طریقۀ مطالبۀ مهریه فی الذمه (سکه طلا)
این مبحث با موضوع مقاله یعنی برای گرفتن مهریه از کجا شروع کنیم ، ارتباط زیادی داشته و با توجه به این موضوع که اکثر مهریه ها از این نوع می باشند ، لذا به خوانندگان محترم توصیه می شود که این بند را به دقت مورد مطالعه قرار دهند.
فرض کنید که مهریۀ خانمی به میزان 100 عدد سکۀ طلا می باشد. با توجه به این موضوع که سند ازدواج ، سندی رسمی است ؛ در نتیجه برای اقدام بر روی این سند با توجه به رسمی بودن آن، ابتدا باید از طریق ادارۀ ثبت اسناد و املاک اقدام نمود. توضیح اینکه اگر شما در ابتدا برای مطالبۀ مهریۀ خود به دادگاه مراجعه کنید، خواستۀ شما با قرار عدم استماع مواجه خواهد شد و حتما و اجباراً ابتدا باید از طریق ادارات ثبت اسناد و املاک اقدام کنید.
در این فرض ، شما ابتدا باید با در دست داشتن سند ازدواج یا مدارک سجلی ، به دفتر اسناد رسمی که سند ازدواج در انجا تنظیم شده است مراجعه کنید و اقدام به اخذ گواهی از آن دفتر نمایید. در ادامه گواهی اخذ شده را به ادارۀ ثبت اسناد و املاک برده و تقاضای صدور اجرائیه جهت مطالبۀ مرقوم در سند ازدواج را نمایید. این اداره به فراخور تقاضای شما کلیۀ اموال ثبتی و رسمی مرد را مورد بازرسی قرار می دهد و اگر اموالی ثبتی و رسمی از مرد یافت شود، این اموال توقیف و به مزایده گذاشته خواهند شد تا از محل آنان مهریه شما وصول و پرداخت شود.
حال اگر از مرد اموالی ثبتی و رسمی یافت نشود و یا اموال یافت شده به اندازۀ مهریه شما نباشد، ادارۀ ثبت اسناد و املاک اقدام به صدور گواهی، به نام گواهی عدم دسترسی به اموال می کند و شما می توانید با در دست داشتن این گواهی به دادگاه مراجعه و اقدام به مطالبۀ مهریه و سپس کشف اموال مرد و مزایده و فروش آنها و در نهایت وصول مهریۀ خود کنید. جزئیات و نکاتی در بند نیز بیان خواهد شد.
نکته اول
همانطور که در بالا نیز بیان شد اگر شما بدون داشتن گواهی عدم دسترسی به اموال، مستقیماً به دادگاه مراجعه کنید ، دادگاه به خواستۀ شما جامۀ عمل نمی پوشاند و مبادرت به صدور قرار عدم استماع دعوی می کند، چرا که از ملزمات رسیدگی به دعوی مهریه در دادگاه، گواهی عدم دسترسی به اموال صادره از ادارۀ ثبت اسناد و املاک می باشد.
توجه شود که این قاعده فقط مختص مهریه هایی است که به صورت رسمی و نزد دفاتر رسمی ثبت شده اند. حال اگر مهریه ای به صورت سند عادی بین زن و مرد تبادل شود یا اینکه اساساً سندی وجود نداشته و مهریه به صورت شفاهی تعیین شده باشد، این موارد قابلیت رسیدگی در ادارۀ ثبت اسناد و املاک را نداشته و از همان ابتدا به منظور مطالبۀ این مهریه ها به دادگاه مراجعه کنید.
نکتۀ دو
صدور اجرائیه از طریق ادارۀ ثبت اسناد و املاک به مراتب سریع تر از صدور اجرائیه در شعبات دادگاه خانواده می باشد، چرا که ادارۀ ثبت اسناد و املاک به محض کشف اموال ثبتی اقدام به صدور اجرائیه می کند اما دادگاه خانواده زمانی به موضوع رسیدگی می کند که اصولاً اموالی ثبتی و رسمی از مرد یافت نشود و کشف یا معرفی سایر اموال ممکن است پروسۀ طولانی را طی کند. اط طرفی با توجه به حجم پرونده ها در محاکم، دادگاه ها سرعت رسیدگی کمتری نسبت به ادارات ثبت اسناد و املاک خواهند داشت.
نکتۀ دیگر اینکه صدور اجرائیه از طریق ادارات ثبت اسناد و املاک، برای زن کاملا رایگان است و این هزینه ها در صورت کشف اموال ثبتی و رسمی مرد، از همین اموال وصول خواهد شد. اما برای رسیدگی و صدور حکم در دادگاه، زن ابتدا باید هزینه دادرسی پرداخت نماید با توجه به قیمت بالای سکه، این هزینه نیز زیاد است. هرچند زن می تواند تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی داشته باشد اما این تقاضا نیز خود می تواند روند رسیدگی در دادگاه را کند و کندتر نماید.
در انتها و در این مبحث به سوال اصلی مقاله یعنی برای گرفتن مهریه از کجا شروع کنیم پاسخ داده شد.
تفاوت مطالبۀ مهریه های موجود و مهریه های فی الذمه
گفتیم که در مهریه به صورت عین معین نیز در گاهی اوقات زن ناچار به مراجعه به دادگاه و مطالبه مهریه خود می باشد و در مهریه های فی الذمه نیز بنابر توضیحات فوق اصولاً چنین است؛ پس این دو چه تفاوتی می توانند باهم داشته باشند؟
لازم به ذکر است که مهریه به صورت عین معین ، به مالکیت زن در آمده است و آنچه موضوع دعوای مربوط آن است، این موضوع است که مال از تصرف ( نه مالکیت ) مرد خارج و به زن تحویل داده شود اما در مهریۀ فی الذمه مال هنوز تحت مالکیت مرد است و دادگاه می بایست این مال را از مالکیت مرد خارج و به تملک زن درآورد. این بحث آنجایی نمود پیدا می کند که:
در مهریۀ عین معین، مرد نمی تواند مال موضوع مهریه را به اشخاصی دیگر منتقل کند چرا که این مال در زمان عقد نکاح به مالکیت زن درآمده است و زن به راحتی می تواند مرد را از تصرف در مال منع کند؛ از طرفی اگر مرد در این گونه مهریه درخواست اعسار دهد، این دادخواست اصولاً پذیرفته نیست چرا که مرد اصولاً مالکیتی نسبت به آن مال ندارد که بخواهد نسبت به تحویل یا تسلیم آن دادخواست اعصار دهد.
اما در مهری های فی الذمه؛ مرد به راحتی می تواند پیش از اقامۀ دعوی توسط زن، مال موضوع مهریه را به اشخاصی دیگر حتی به صورت صوری منتقل کند و این اینتقال کار کشف مال را با مشکل رو به رو می سازد؛ چرا که زن ابتدا باید صوری بودن معامله را محرز کند و سپس مال را تملک کند که این امر بسیار دشوار است؛ از طرفی دیگر درخواست اعسار مرد در اینگونه مهریه ها به راحتی توسط محاکم پذیرفته می شود و تقریباً تمام این مهریه ها تقسیط و قسط بندی خواهند شد.
ضرورت مراجعه به وکیل در دعاوی مربوط به مهریه
در این مقاله صرفاً یاد گرفتیم که برای گرفتن مهریه از کجا شروع کنیم اما پروسۀ گرفتن و مطالبۀ مهریه دارای پیچیدگی های فراوانی می باشد؛ از طرفی حقوق خانواده یکی از حوزه های تخصصی علم حقوق می باشد و بنابر پیشنهاد نگارندۀ این متن، مشورت با شخصی متخصص در این زمینه هم می تواند موجبات احقاق شما را فراهم سازد و موجب کوتاه تر شدن روند رسیدگی و جلو گیری از اطالۀ دادرسی گردد؛ لذا در این گونه دعاوی توصیه می کنیم به بهترین وکیل مهریه در تهران مراجعه نمایید.
کلام آخر
در این مقاله پس از تعریف مهریه ، انواع و ویژگی های مختص به آن ها ، با مبحث برای گرفتن مهریه از کجا شروع کنیم؟، به طور مفصل آشنا شدیم و دیدیم که به فراخور هر نوع مهریه ( یعنی مهریۀ عین معین یا مهریۀ فی الذمه ) باید به چه مراجعی و محاکمی مراجعه کنیم و چه اقداماتی را باید انجام دهیم. در ادامه نیز با ذکر نکاتی کاربردی برای شما عزیزان مطلب را به انتها رساندیم. امیدواریم که مطالب بیان شده مفید واقع شود. همراهی شما موجب دلگرمی ماست ؛ نظرات و پیشنهادات و انتقادات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
