نفقه در لغت به معنی هزینه ، خرج ، خرجی ، آنچه که هزینه عیال و اولاد کنند ، روزی و ما یحتاج معاش آمده است. معنی اصطلاحی و حقوقی نفقه نیز نزیدک به معنای لغوی است و عبارت است از چیزی که برای گذراندن زندگی لازم و مورد نیاز است . در حقوق مدنی نفقه در دو جزء قرار می گیرد؛ یکی نفقۀ زوجه و دیگری نفقۀ اقارب. اقارب نیز جمع اقرب و به معنای خویشاوندان است که نفقۀ فرزند نیز در این دسته قرار دارد . در این مقاله به بررسی و نحوه محاسبه نفقه فرزند خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.
حل یک ایراد
پیش از شروع به تحریر این مقاله و به منظور صرفه جویی در وقت و زمان شما عزیزان باید بیان کنیم که در علم حقوقی چیزی به نام « محاسبه آنلاین نفقه فرزند » نداریم. کلی تر اینکه چه نفقۀ زوجه و چه نفقۀ اقارب که شامل فرزندان نیز می گردد اصلا قابلیت محاسبه آنلاین را ندارد و اگر این چنین بود ما کارشناسی به نام کارشناس نفقه در دادگاه ها نداشتیم . بلکه همانطور که بیان خواهد شد ، وظیفۀ محاسبه نفقه با کارشناس رسمی دادگستری است که قاضی دادگاه این وظیفه را به ایشان محول می کند و ما در این مقاله صرفاً شاخص هایی که کارشناس هنگام محاسبۀ نفقه فرزند مورد توجه قرار می دهد را بررسی می کنیم که در ادامه با این موضوع بیشتر آشنا خواهیم شد و مبحثی که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد نحوه محاسبه نفقه فرزند است و نه محاسبه آنلاین نفقه فرزند. برای احقاق حقوق خود می توان به بهترین وکیل خانواده در تهران جهت دریافت مشاوره مراجعه کنید.
نفقۀ اقارب چیست و چه تفاوتی با نفقۀ زوجه دارد ؟
شاید برای شما همراهان عزیز جالب توجه باشد اما در جلد نهم از قانون مدنی تحت عنوان « در خانواده » مبحثی به نام نفقۀ اقارب آمده است و شامل مواد 1195 تا 1206 شده است. همانطور که در بالا ذکر شد اقارب به معنای خویشاوندان است و اینکه چه خویشاوندانی می توانند از شخص نفقه دریافت کنند را در بند بعد برای شما عزیزان ذکر می کنیم. اما آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که نفقۀ اقارب یکی از آثار « نسب » است. برخلاف نفقۀ زوجه که یکی از آثار « عقد نکاح » می باشد . ساده تر اینکه شخص تا ازدواج نکند ملزم به پرداخت نفقۀ زوجه نمی باشد چرا که اساساً پیش از ازدواج زوجه ای وجود ندارد اما در بحث نفقۀ اقارب ، شخص ممکن است مجرد بوده و اصلا ازدواج نکرده باشد اما ملزم به پرداخت این نفقه شده باشد.
نکته دیگر اینکه هرچند که نفقۀ فرزندان نیز در زمرۀ و دستۀ نفقۀ اقارب وجود دارد و فرزند و فرزند آوری خود یکی از آثار ازدواج و عقد نکاح است ؛ اما بر خلاف نفقۀ زوجه که با انحلال عقد نکاح از بین خواهد رفت و نفقه ای به ایشان تعلق نخواهد گرفت ، در بحث نفقۀ فرزندان یا اقارب ، انحلال نکاح هیچ تاثیری در دریافت و مطالبۀ نفقه ندارد و به همین خاطر است که می گوییم نفقۀ اقارب از آثار « نسب » است و نکاح یا انحلال نکاح تاثیری در میزان یا مطالبۀ آن نخواهد داشت.
نسب نیز در لغت به معنای خویشاوندی و نژاد است و در اصطلاح حقوقی عبارت است از رابطۀ خویشاوندی بین دو نفر که یکی از نسل دیگری یا هر دو از نسل شخصی ثالث باشند و به تعبیر دیگر نسب علاقه ای است بین دو نفر که به سبب تولد یکی از آنها از دیگری یا تولدشان از شخص ثالثی حادث می شود. قانون مدنی نسب را تعریف نکرده است اما مورد توجه قرار گیرد که منظور قانون از نسب ، معنای خاص آن است و به این معنی که در قانون مدنی رابطۀ پدر فرزندی یا مادر فرزندی یا به عبارت دیگر رابطۀ طبیعی و خونی میان دو نفر به طور مستقیم ( بدون واسطه ) را نسب گویند .
چه افرادی شامل اقارب خواهند شد ؟
برای بررسی نحوه محاسبه نفقه فرزند، ابتدا باید با مبحث اقارب و نفقۀ ایشان آشنا شویم . چرا که گفته شد فرزندان نیز در بحث نفقۀ در دسته اقارب جای خواهند داشت. همانطور که در بالا گفته شد اقارب به معنای خویشاوندان است و در معانای عام شامل تمام خویشان اعم از نسبی ، سببی و رضاعی خواهد شد.
اما اقارب به معنای خاص آن که مورد بحث ما نیز می باشد، صرفا خویشاوندان نسبی را در بر می گیرد چرا که گفتیم نفقۀ اقارب از آثار نسب است. به دیگر معنی نفقۀ اقارب فقط شامل خویشاوندان نسبی عمودی ( نه افقی ) خواهد شد ؛ ساده تر اینکه شخص الف را در نظر بگیرید ، پدر و مادر و پدر بزرگ و مادر بزرگ تا هر قدر که بالا روند و اولاد و اولادِ اولاد ( نوه ها ) تا هر قدر که پایین روند، خویشاوندان عمودی شخص الف می باشند .
پس می توان گفت که خواهر و برادر ( بستگان افقی ) شامل دریافت نفقۀ اقارب نخواهد شد اما پدرِ پدربزرگ شامل دریافت این نفقه خواهد شد چرا که در دستۀ خویشاوندان عمودی قرار دارد. به طور خلاصه می توان گفت نفقۀ اقارب فقط بین اشخاصی وجود دارد که بعضی از آن ها از بعض دیگر ، بی واسطه ( مثل پدر و فرزند ) و یا با واسطه ( مثل نوه و پدربزرگ ) ، به دنیا آمده باشند.
محتوا و ماهیت نفقۀ اقارب
گفتیم که نفقۀ فرزندان نیز در دستۀ نفقۀ اقارب قرار می گیرد. پس برای نحوه محاسبه نفقه فرزندان ، ابتدا نکات کلی نفقه اقارب را مورد بررسی قرار میدهیم و سپس به سراغ نفقه فرزندان خواهیم رفت. سابقاً بیان شد که نفقه بر دو قسم است ؛ یکی نفقه زوجه موضوع مادۀ 1107 قانون مدنی و دیگری نفقه اقارب موضوع ماده 1204 قانون مدنی؛ توجه به متن این دو ماده نیز ضروری است و در پایین متن این دو ماده آورده شده و سپس به توضیح آن خواهیم پرداخت .
ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی : اصلاحی 4/9/1381
نفقه عبارت است از همه ی نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، غذا ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج ، به واسطه‌ی نقصان یا مرض.
ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی :
نفقه ی اقارب عبارت است از : مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه‌ی استطاعت منفق .
با نگاهی دقیق در این دو ماده می توان دریافت که مورد « خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطۀ مرض یا نقصان عضو » در بحث نفقۀ زوجه آمده است و چنین عبارتی در نفقۀ اقارب وجود ندارد . اما این بدان معنی نیست که گرفتن خادم برای اقارب ممنوع شده یا از تکالیف شخص منفق ( نفقه دهنده ) نمی باشد. آنچه در بحث محاسبه و تعیین نفقه وجود دارد ، نیاز متعارف شخص واجب النفقه است.
پس می توان گفت که الفاظ این دو ماده به صورت حصری نیامده بلکه تمثیلی و از باب مثال زدن است و نفقه شامل تمام نیاز های شخص واجب النفقه می شود، حال ممکن است شخصی به خادم احتیاج داشته باشد و شخصی دیگر به خادم احتیج نداشته باشد. عرف و شرع و رویۀ دادگاه ها در صدئر رأی نیز این نظر را تایید می کنند .
تفاوت اصلی نفقه زوجه و نفقه اقارب
در بحث نفقه اقارب همانطور که در مواد بالا نیز اشاره شد، شرط پرداخت نفقه به اقارب ، استطاعت مالی شخص منفق می باشد، یعنی اگر شخصی بخواهد به اقارب خود نفقه بپردازد ، باید توانایی مالی جهت انجام این کار را داشته باشد و به قدر حاجت شخص واجب النفقه و توانایی مالی خود اقدام به پرداخت نفقه کند. اما این شرط در مبحث نفقۀ زوجه وجود نداشته و زوج می بایست در هر حال ولو اینکه توان مالی نداشته باشد، اقدام به پرداخت نفقه همسر خود با توجه به قدر نیاز کند .
تفاوتی دیگر اینکه شخص منفق در بحث پرداخت نفقۀ زوجه، صرفاً یک شخص می باشد و آن همسر قانونی زوجه است که باید نفقه ایشان را پرداخت کند اما در بحث پرداخت نفقه اقارب ممکن است شخص منفق چند نفر باشند و یا اینکه این اشخاص تغییر کنند . در ادامه با این اشخاص بیشتر آشنا خواهیم شد.
مقدار نفقه اقارب
در مقدار نفقۀ اقارب ، طبق قانون مقدار مشخصی شرط نشده است. یعنی اینطور نیست که تمامی اشخاص از یک نفقه یکسان برخوردار شوند. بلکه باید نفقۀ هر شخص به قدر حاجت ایشان پرداخت شود. فرض کنید شخصی دارای دو فرزند است و یکی از فرزندان دانش آموز و دیگری دانشجو و در شهر دیگری مشغول به تحصیل می باشد. طبیعی است که میزان و مقدار نفقۀ پرداختی این دو شخص متفاوت است و با اینکه هر دو فرزند یک پدر می باشند.
البته طبق نظری دختر بعد از زمان ازدواج و پسر بعد از 18 سالگی دیگر نمی تواند نفقه دریافت کند اما این نظر خصوصاً در رابطه با نفقۀ پسر مورد خدشه است و با توجه به وضعیت بد اقتصادی و شغلی جامعه، چنین نظری حتی در رویۀ قضایی طرفدار نداشته و پسر نیز تا زمان مستقل شدن جزء افراد واجب النفقه است. حتی اگر فرزندی علی رغم داشتن سن بالا، از کسب درآمد و کار کردن عاجز گردد ، نفقه به ایشان تعلق خواهد گرفت و افرادی که در بند های بعدی به آنان اشاره خواهد شد ملزم به پرداخت نفقه ایشان می باشند.
پس در پرداخت نفقۀ اقارب ابتدا حاجت و نیاز های شخص واجب النفقه در نظر گرفته شود و سپس توانایی شخص منفق ( نفقه دهنده ) را در نظر بگیریم. مورد بعدی توجه به مادۀ 47 قانون حمایت از خانواده مصوب سال 1391 است. در این ماده آمده است که:
ماده ۴۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱: دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب النفقه ، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین می‌کند.
پس همانطور که در بالا بیان شد ما چیزی تحت عنوان محاسبۀ آنلاین نفقه فرزندان نداریم و هر سایت یا موسسه ای چنین ادعایی داشته باشند قطعاً کذب است. بلکه نحوه محاسبه نفقه فرزندان با توجه به تخصصی بودن موضوع ، توسط قاضی دادگاه به کارشناس نفقه واگذار و این کارشناس با توجه به حاجت و نیاز های متعارف فرزند و با توجه سطح اجتماعی و رفاهی و شئونات ایشان ، مبلغی را تحت عنوان نفقه اعلام می کند.
شاخص های محاسبه نفقه فرزندان
کارشناس رسمی دادگستری برای نحوه محاسبه نفقه فرزندان یکسری شاخص ها را مد نظر قرار می دهد. توجه به این شاخص ها می تواند ما را برای محاسبه تقریبی نفقه یاری کند.
همانطور که در بالا نیز بیان شد یکی از این شاخص ها نیاز ها و حوائج فرزند می باشد، در بررسی این نیاز ها به سن ، جنسیت ، مقطع تحصیلی ، شهر محل سکونت و شهر محل تحصیل ، جایگاه اجتماعی خانواده و فرزند و از این قبیل موارد پرداخته می شود. برای مثال هزینه زندگی و تحصیل در شهری مانند تهران به مراتب بیشتر از سایر شهرستان های کوجک می باشد پس طبیعی است نفقه فرزندی که در تهران مشغول به زندگی یا تحصیل است از فرزندی که در شهرستانی کوچک ساکن است باید بیشتر باشد.
نکته مهم این است که برخلاف نفقۀ زوجه ، به منظور مطالبۀ نفقه فرزندان دعاوی زیادی در محاکم قصایی مطرح نمی گردد و تعداد پرونده های مربوط به نفقۀ زوجه به مراتب خیلی بیشتر از تعداد پرونده های مربوط به نفقۀ فرزندان می باشد. چرا که بر اساس عرف قوی که در جامعه وجود دارد معمولاً پس از جدایی پدر و مادر ، شخصی حضانت فرزند را قبول می کند که دارای توان مالی مناسبی باشد و از این رو دادگاه ها نیز به منظور رعایت مصلحت طفل ، حضانت را به شخصی می دهند که دارای تمکن مالی مناسب باشد و همین شخص نفقه فرزند را پرداخت می کند. در ادامه با اشخاصی که ملزم به پرداخت نفقۀ فرزند می باشند آشنا خواهیم شد.
اشخاصی که ملزم به تأدیه ( پرداخت ) نفقه اولاد می باشند
گفتیم که برخلاف نفقۀ زوجه ، پرداخت نفقه فرزند بر عهدۀ شخصی خاص نمی باشد و این تکلیف ممکن از به اشخاصی دیگر واگذار گردد یا اینکه این اشخاص تغییر کنند. در مادۀ 1199 قانون مدنی به این مهم پرداخته شده است. در این ماده آمده است که:
ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی: نفقه‌ی اولاد بر عهده ی پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده ی اجداد پدری است با رعایت الاقرب‌فالاقرب. در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها نفقه بر عهده‌ی مادر است. هر گاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب‌فالاقرب به عهده‌ی اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب‌النفقه است و اگر چند نفر از اجداد و جدات مزبور از حیث درجه‌ی اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه‌ی مساوی تأدیه کنند.
حسب این ماده پرداخت نفقه فرزند به ترتیب بر عهدۀ افراد ذیل می باشد.
- در وهلۀ اول پرداخت نفقه با پدر می باشد.
- اگر پدر در قید حیات نباشد یا توانایی مالی نداشته باشد، پرداخت نفقه با جد پدری است. به این ترتیب که ابتدا این تکلیف بر عهدۀ جد ادنی ( پدرِ پدر ) و در صورت نبودن جد ادنی یا عدم تمکن مالی ایشان پرداخت با جد اعلی ( پدربزرگِ پدر ) است.
- در صورت نبودن پدر یا اجداد پدری یا عدم تمکن مالی ایشان، پرداخت نفقه بر عهدۀ مادر می باشد.
- در صورت نبود مادر یا عدم تمکن مالی ایشان، پرداخت نفقه بر عهدۀ جد و جدۀ مادری ( یعنی پدرِ مادر و مادرِ مادر ) و جدۀ پدری ( یعنی مادرِ پدر ) است. لازم به ذکر است که بر خلاف مورد دوم، سه شخص بیان شده در این بند دارای تکلیف یکسان برای پرداخت نفقه هستند و بر یگدیگر اولویت ندارند.
لزوم مراجعه به وکیل در خصوص دعاوی نفقه
در این مقاله به موضوع نحوه محاسبه نفقه فرزندان پرداختیم. دیدیم که نفقه فرزندان دارای تفاوت ها و نکات جزئی بسیار زیادی نسبت به نفقه زوجه است و نحوۀ مطالبۀ آن نیز تخصص زیادی می طلبد. پس پیشنهاد ما به شما این است که به منظور دریافت نفقه فرزندان حتما از تخصص و تجارب بهترین وکیل نفقه در تهران استفاده نمایید تا در کم ترین زمان و بهترین راه ممکن نسبت به مطالبۀ حقوق خود اقدام نمایید.
کلام آخر
در ابتدا گفتیم که موضوعی تحت عنوان محاسبه آنلاین نفقه فرزندان اساساً وجود ندارد و در این مقاله با ارائه نکات و راهکار ها و شاخص هایی در مورد نحوه محاسبه نفقه فرزند، گفتیم که این مبلغ توسط کارشناس رسمی دادگستری و با توجه به نیاز ها و حوائج فرزند محسابه خواهد شد. در ادامه نیز شاخص های تاثیر گذار در محاسبه نفقه فرزندان از قبیل سن و جنسیت و محل سکونت و تحصیل برای شما همراهان عزیز معرفی شد و در انتها افرادی که ملزم به پرداخت نفقۀ فرزند می باشد به ترتیب و رعایت اولویت مورد بررسی قرار گرفت. همراهی شما خوبان موجب دلگرمی ماست. نظرات و انتقادات خود را با ما به اشتراک بگذارید .
